De gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 2018 zijn voorbij. Een belangrijk programmapunt van de Belgische Piraten was, en is, transparantie. Er zullen dan ook weinig Piraten gestemd hebben op de heer Vincent Scourneau, de herverkozen burgemeester van Eigenbrakel. Deze man, een advocaat van opleiding, heeft er een duivels genoegen in de wet te negeren wanneer hij vindt dat die niet in zijn voordeel is. Bijvoorbeeld als ze gaat over de volledige transparantie van administratieve documenten, iets wat wordt gegarandeerd in artikel 32 van de Belgische Grondwet. We strijden nu al meer dan een jaar om ervoor te zorgen dat de heer Scourneau wat dat betreft respect heeft voor onze rechten als burgers. Ons besluit staat vast dat we niet zullen opgeven tot we hebben bereikt wat we willen.
Voor wie niet op de hoogte is, schetsen we nog eens kort de situatie. In mei 2018 heeft een Waals-Brabantse Piraat de gemeente Eigenbrakel opgeroepen om elke burger die daar om verzoekt, toegang te geven tot de notulen van de gemeenteraad en tot de financiën van de gemeente. In een ononderbroken stroom van subtiele tot minder subtiele beledigingen antwoordde de burgemeester van Eigenbrakel dat hij pas toegang zou geven tot de documenten als de persoon die daarnaar vroeg, zich bekend zou maken. De Piraat die de administratieve documenten had aangevraagd, had zijn identiteit namelijk niet bekend gemaakt – dat hoeft ook niet, want dat is niet wettelijk verplicht. Het argument van de burgemeester is des te vreemder voor wie weet dat hij de identiteit van de Piraat, dus de eiser, al kende lang vóór de Piraten van Waals-Brabant hun burgerrecht op interpellatie hadden uitgeoefend. Bovendien heeft de gemeente de week na de interpellatie de documenten op haar website gepubliceerd, waardoor alle anonieme mensen op Aarde toegang hebben tot de gevraagde documenten; dat is, vreemd genoeg, volkomen in tegenspraak met de anonimiteit van de eiser die de burgemeester als argument had aangehaald om de documenten niet ter inzage vrij te geven.
Antecedenten in Tubeke en Verviers
Dit gebrek aan transparantie is geen exclusieve demarche van Eigenbrakel. Zo hebben de Piraten van Waals-Brabant in 2017 ook de gemeente Tubeke geïnterpelleerd. Hun doel was toen om de toelichtingen bij de punten op de agenda van de gemeenteraad te mogen inzien. Deze administratieve documenten lijken een schoolvoorbeeld van wat de gemeente ter inzage zou moeten geven om tegemoet te komen aan haar verplichtingen tot transparantie. Het getuigt ook simpelweg van gezond verstand dat iedereen die wil weten welke onderwerpen op de agenda van de gemeenteraad staan, die zou mogen inzien. Maar meer dan een jaar later publiceert Tubeke deze toelichting nog steeds niet. Daarmee handelt ze in strijd met de wet.
Dan is er nog Verviers. Onlangs nog probeerden de verenigingen Cumuleo en Transparencia daar toegang te krijgen tot documenten van de politiezone ‘Vesdre’ (Verviers – Dison – Pepinster). Ook die zouden toegankelijk moeten zijn voor het publiek. Toch kregen de verenigingen geen inzage. Uiteindelijk hebben ze dan maar besloten juridische stappen te zetten. Ze hebben de zaak voorgelegd aan de procureur des Konings van de provincie Luik. Door te weigeren de betreffende documenten door de eisers te laten inzien, schendt de politiezone Vesdre namelijk artikel 32 van de Grondwet. Wij wensen deze verenigingen succes. Wij, de Piraten, geven vooralsnog de voorkeur aan andere pistes om ervoor te zorgen dat met onze rechten als burger rekening wordt gehouden.
Transparantie en democratie gaan hand in hand
Tijdens de voorbije verkiezingen gebruikten tal van kandidaten in legio geuren en kleuren het woord ‘transparantie’. Voor sommigen van hen zijn het loze beloftes die vooral als doel hebben kiezers rond hun vinger te winden. Anderen hadden dan weer de oprechte wens haar écht in de praktijk te brengen in het gemeentelijk, regionaal of provinciaal bestuur.
Wij, Piraten, zijn van mening dat deze transparantie in de eerste plaats impliceert dat iedereen vlot toegang zou hebben tot de documenten die onze administraties opmaken. Zoals we met onze interpellaties al in herinnering brachten, is die transparantie een essentiële voorwaarde voor de goede werking van onze democratie; zonder informatie over het beheer van je stad is het niet mogelijk je vertegenwoordigers op een geïnformeerde en doordachte manier te kiezen. En om de gelijkheid van de burgers te garanderen, moet deze informatie toegankelijk zijn voor íedereen, niet alleen voor sommigen. We zouden er in dit verband ook op willen wijzen dat een aantal verkozenen maar al te vaak misbruik maakt van het gebrek aan belangstelling bij burgers; het verleidt hen ertoe de instellingen waarin zij actief zijn, te beheren op ondoorzichtige en soms desastreuze wijze. Maar wanneer burgers hun recht op transparantie opeisen, plaatsen ze als het ware vangrails, of dranghekkens die helpen vermijden dat onze vertegenwoordigers de duistere weg opgaan van illegale of in het ‘beste’ geval ethisch onaanvaardbare praktijken – denk maar aan de vele schandalen die zich de laatste tijd hebben voorgedaan, zoals Samusocial in Brussel en Publifin in Luik.
We geloven oprecht dat het democratische systeem beter functioneert als de informatie beter toegankelijk is. Zo had bijvoorbeeld de mobilisatie van burgers tegen de controversiële ringweg West te Eigenbrakel niet kunnen plaatsvinden als de documenten niet ter beschikking van de burgers waren gesteld. Helaas krijgen diezelfde burgers tot op de dag van vandaag slechts met stukjes en beetjes, op ontmoedigend fragmentarische wijze, toegang tot de informatie waarop ze recht hebben.
Belang van ontwerpresoluties
Net als de rekeningen en begrotingen van de gemeente, vormen de notulen en ontwerpresoluties van de gemeenteraad één van de fundamenten van een burgerdemocratie. Neem bijvoorbeeld de ontwerpresoluties. Het zijn documenten die weinig bekend zijn bij het grote publiek, maar ze vormen wel gedetailleerde dossiers bij de verschillende punten waarover tijdens de volgende zitting van de gemeenteraad zal worden gestemd. In Ottignies-Louvain-la-Neuve zijn die documenten sinds maart ter beschikking van het publiek, dankzij druk door de Piraten van Waals-Brabant. Wanneer die transparantie er is, kunnen burgers zich mobiliseren vóór de stemming plaats vindt. Ze kunnen bijeenkomen vóór de gemeenteraadsvergadering, commentaar geven op wat wordt voorgesteld en komen tot tegenvoorstellen.
Maar de burgemeester van Eigenbrakel? Die weigert ons toegang te verlenen tot de ontwerpresoluties. De CTB (Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten) is de instantie die bevoegd is de knopen door te hakken wanneer dit soort geschillen zich voordoet. Ze heeft ons gelijk gegeven in haar advies nr. 214. Helaas heeft de CTB niet de macht om haar beslissingen bij de besturen af te dwingen en staat het de gemeente vrij niet in te gaan op de oproepen van de Commissie om zich aan de wet te houden. Vincent Scourneau haalt zijn schouders op bij haar mening, negeert die en lijkt daar zelfs trots op. Op den duur blijven enkel nog gerechtelijke procedures over om ons recht af te dwingen – procedures waarvoor de belastingbetaler zal moeten betalen.
Beroep bij de Raad van State
De heer Scourneau zou de naleving van de Grondwet moeten garanderen en verdedigen. Helaas verkiest hij die niet te respecteren. Zo worden we gedwongen een langere en duurdere procedure te doorlopen. Niet elke burger kan de tijdsduur en het budget opbrengen dat nodig is om dit recht te doen gelden. Zij die vinden dat democratie geen zaak is voor iedereen (zoals sommige burgemeesters….) profiteren daarvan. Een Waals-Brabantse piraat heeft nu beroep aangetekend bij de Raad van State tegen de gemeente Eigenbrakel, om haar te dwingen de ontwerpresoluties ter inzage te geven aan de burgers die daar om verzoeken.
Natuurlijk vinden wij het jammer dat dit nodig is om ervoor te zorgen dat onze rechten, en die van álle burgers, worden gerespecteerd. Maar de vertegenwoordiger van de burgers van Eigenbrakel laat ons geen andere keuze dan een felle strijd met hem aan te gaan. Onze vastberadenheid in deze strijd om transparantie zal standvastig blijven. Voor ons is het een kwestie van het respecteren van bestaande regels en van het garanderen van een minimum aan transparantie, waardoor burgerparticipatie en democratie mogelijk worden.
Het is verontrustend om te zien dat er in 2018 nog steeds burgemeesters zijn die liever financiële en menselijke¹ middelen verspillen om niet in te hoeven gaan op de verplichting tot transparantie, die onze Grondwet nochtans waarborgt. Dat doen ze blijkbaar liever dan investeren in instrumenten en procedures die leiden tot een degelijke transparantie…. Het is goed als zo’n burgemeesters tot de orde worden geroepen door de burgers die ze geacht worden te dienen. Dit is het achterliggende gedachte van deze procedure bij de Raad van State.
We hopen dat de meerderheden die bij de verkiezingen van oktober aan de macht zijn gekomen, daadwerkelijk transparantie zullen verdedigen, en dat ze rekening zullen houden met de adviezen van de CTB. Door de band genomen, is zo’n onafhankelijke instantie goed geplaatst om onze rechten te doen gelden. Dit kan bijvoorbeeld door te stemmen over een motie die de gemeente dwingt de adviezen van deze instantie op te volgen. Op regionaal niveau zou het goed zijn de bevoegdheden van de CTB te versterken. Dit kan met eenvoudige maatregelen, bijvoorbeeld het bindend maken van de adviezen van de CTB voor overheden.
¹ Het administratief personeel van de gemeente, het personeel van de CTB, de betreffende burgers en nu ook de Raad van State wijden zich aan deze kwestie.
