Recent lanceerde de Kamer van Volksvertegenwoordigers een website om online petities en wetsvoorstellen in te dienen. Dit is een kleine positieve stap naar meer democratie, maar dreigt ons tegelijk ook verder te brengen van een échte, directe democratie.
Om te beginnen enkele positieve punten:
- Iedereen kan een voorstel indienen, ongeacht leeftijd of nationaliteit. Om een petitie te ondertekenen gelden enkel de minimumleeftijd van 16 jaar en verblijf in België als voorwaarde.
- De petities kunnen online met het eID worden ingediend en ondertekend. Dit garandeert een bescherming van onze privacy op federaal niveau én het neemt administratieve drempels weg.
- De weg die hiermee wordt ingeslagen, is dubbel. Enerzijds wordt het internet een praktische basisvoorwaarde om deel te nemen aan het politieke leven. (Vrij internet als basisrecht.) Anderzijds effent dit het pad naar digitale verkiezingen. Aangezien het eID gebruikt kan worden voor petities, belastingen en het steunen van kieslijsten, is het een kleine stap naar online verkiezingen.
Zoals enkele van de eerste initiatieven aantonen, bestaat er echter ook een risico. Partijen kunnen onder het mom van burgerinspraak hun eigen programma’s legitimeren. Medewerkers van een partij lanceren een initiatief en de achterban steunt dit massaal. Dit fenomeen heet vote brigading. Dat lijkt niet zo mooi, maar misschien is dat niet eens zo erg. Burgers die politiek actief zijn, zullen nu eenmaal meer geneigd zijn om van deze mogelijkheid gebruik te maken. Bovendien zet het een idee op de agenda, eerder dan een partij, laat staan een mediagenieke personaliteit. Daarom een suggestie: maak de voorstellen anoniem. Laat niet zien van wie het initiatief komt, zodat burgers (met of zonder partijlidkaart) kunnen kiezen of ze voor een idee zijn.
Anderzijds verraadt dit een groter, dieper probleem met dit inspraakmiddel. De politiek actieve burger (en partijlid) is meestal mannelijk, hoger opgeleid, middenklasser, enz… Om de wil van de burger te kennen, volstaat dit dus niet. Daarvoor zijn middelen zoals een gelote burgerassemblee of een referendum legitiemer.
Bij deze vernieuwing kunnen we ook nog andere sceptische kanttekeningen plaatsen zoals de ondemocratische drempel van 25.000 handtekeningen of de vrijblijvende aard van deze burgervoorstellen. Bovendien ontbreekt de essentie: overleg tussen burgers en de uiteindelijke beslissing door de burgers. Burgerinitiatieven die niet in de smaak vallen bij een meerderheid van de partijen hebben geen kans op slagen, ondanks hun democratische legitimiteit. Dit initiatief is bedoeld om de representatieve democratie meer legitimiteit te geven, maar daarmee geeft het vooral de particratie meer legitimiteit. De Piratenpartij staat voor een radicale, directe of vloeibare democratie waarin elke burger die dat wil niet alleen het recht heeft om voorstellen te doen, maar daar ook zelf over in dialoog te gaan én over te beslissen.
In een directe of vloeibare democratie kan iedere burger zelfstandig voorstellen doen en bepalen welke voorstellen¹ zij of hij aanvaardt of verwerpt. Wie dit niet wil, kan een derde persoon (een vertegenwoordiger) volmachtigen.
¹Neem zelf een kijkje. Hier vind je een interessant voorstel waar veel van de piraten achter staan!