Deelnemen aan de verkiezingen in mei: een handleiding

Posted on by

Om het voor iedereen zo gemakkelijk mogelijk te maken om deel te nemen aan de verkiezingen, willen we even de praktische voorwaarden opsommen om aan de verkiezingen deel te nemen.  Soms lijkt het nodeloos complex om aan verkiezingen deel te nemen, wordt het ontmoedigd (kiesdrempel, …) of vertik je het gewoon. Maar meedoen aan de verkiezingen opent het politiek debat,en daarom willen we allen aanmoedigen voor hun rechten op te komen en te tonen dat er wel degelijk mensen zijn die werken aan democratische alternatieven. 

Op 26 mei 2019 vinden de verkiezingen plaats voor de regionale verkiezingen. Dit betreft de Vlaamse en de Brusselse leden van het Vlaams Parlement, het Waalse Parlement, het Brussels Hoofdstedelijk Parlement en de Duitstalige regio. Daarnaast zijn er ook federale (België) en Europese verkiezingen. Per kieskring kan je een lijst leggen. De kieskringen kunnen per verkiezing wel anders vallen. Onderaan dit artikel vind je een overzicht.

Dus om het even beknopt op te sommen: er is een verkiezingsdag, die dag vinden één of meerdere verkiezingen plaats, voor elk van deze verkiezingen zijn er verschillende kieskringen, en voor elke kieskring zijn er andere lijsten.

Hier focussen we ons vooral op het Europese, federale, Vlaamse en Waalse luik. Voor de verkiezingen van de Duitstalige Gemeenschap check je best de documentatie. Daar is het soms heel anders geregeld[2].

Opstellen van de lijst

Om een geldige lijst te hebben, moet aan voorwaarden wat betreft de zogenaamde ‘pariteit‘ voldaan worden. Zo moeten de eerste en tweede kandidaat steeds van verschillend geslacht zijn, en er moet een 50/50 (+/- 1 persoon) verdeling zijn tussen man en vrouw overde lijst in zijn geheel. Voor het Waals Parlement is er bijkomende vereiste wat betreft de pariteit onder de geslachten, het zogenaamde ritsprincipe. Dat houdt in dat er op elke lijst telkens afwisselend een man en een vrouw kandidaat is.

Uiteraard moeten de personen op de lijst ook effectief verkiesbaar zijn. Je moet Belg zijn (enkel de EU verkiezingen zijn hier een uitzondering op), je moet minimum 18 jaar zijn, de burgerlijke en politieke rechten genieten, niet uitgesloten of geschorst zijn van het kiesrecht… Over het algemeen zal dit geen probleem zijn als je 18+ en Belg bent, maar als je toch twijfelt, raadpleeg je best de documentatie[2].

Op de lijsten voor de regio’s staan telkens minstens vijf kandidaten: één kandidaat-titularis en vier kandidaat-opvolgers.
Op de lijsten voor de Europese en de lijsten voor de federale verkiezingen heb je minimum zeven kandidaten nodig: één kandidaat-titularis en zes kandidaat-opvolgers.

Let op dat er ook maxima zijn. Ook hiervoor raden we aan dat je de documentatie raadpleegt [2].

Als op één dag verschillende verkiezingen plaatsvinden, mag de kandidaat maar aan één ervan deelnemen. De kandidaten voor de Europese, regionale en federale moeten dus verschillend zijn. Een kandidaat mag ook maar op één lijst per verkiezing staan.

Bovendien moet elke kandidaat op een lijst een zogenaamde ‘akte van bewilliging’ tekenen. Die maakt duidelijk dat hij of zij aan de verkiezing wil deelnemen en akkoord is met de voorgedragen lijst[4].

Om op te komen voor de federale verkiezingen moet je in België wonen. Je mag je dan verkiesbaar stellen in de kieskring van je woonplaats, maar je mag je ook verkiesbaar stellen voor een andere kieskring. Een inwoner van West-Vlaanderen, bijvoorbeeld, mag zich voor de verkiezing van de Kamer gerust kandidaat stellen in Kieskring Luik. Wel mag je telkens maar op maximum één lijst staan. Je kan je dus bijvoorbeeld niet tegelijk verkiesbaar stellen voor kieskring West-Vlaanderen en voor kieskring Luik.
Om op te komen in de Vlaamse verkiezingen, moet je in Vlaanderen wonen, en om op te komen in Wallonië moet je in Wallonië wonen. Ook hier geldt dat je in een andere kieskring mag opkomen.

Voor de Europese verkiezingen moet je zelfs niet per se Belg zijn! Je hoeft enkel inwoner te zijn van een land dat een EU-lidstaat is, en de nationaltiteit hebben van een EU-lidstaat. Een Nederlander die in Duitsland woont, bijvoorbeeld, mag dus opkomen voor de EU-verkiezingen in België.
Tenslotte mag de naam van de lijst bestaan uit letters, cijfers, spaties of leestekens, maar mogen daarin bijvoorbeeld geen smileys of tekeningen staan.

Lijst officieel geldig maken

Voor je een lijst kan indienen, moet je die voordragen. Dit betekent dat ze moet ondertekend worden, ofwel door kiezers uit de kieskring, ofwel door parlementsleden uit dezelfde taalgemeenschap die bovendien zetelen in het parlement waarvoor je de lijst wil indienen. Je gebruikt hiervoor best de voorbeelddocumenten die de overheid daarvoor aanbiedt [3].

Als je voor de handtekeningen door kiezers gaat, heb je van elke persoon de naam, voornaam, geslacht (zoals op het paspoort aangegeven), beroep, geboortedatum, hoofdverblijfplaats, gemeente waar men zal kiezen, en handtekening nodig. Het aantalhandtekeningen hangt af van de kieskring

  • Voor de Europese verkiezingen zijn er 5000 handtekeningen voor de Nederlandse en Franstalige kiescolleges nodig. Voor het Duitstalige kiescollege zijn er 200 nodig.
  • Voor de federale verkiezingen zijn 200 handtekeningen nodig voor Luxemburg, Waals-Brabant en Namen, en 400 voor Limburg. Voor de andere kieskringen zijn 500 handtekeningen nodig.
  • Dan is er nog het Waals Parlement. Wat dat betreft, zijn 400 handtekeningen nodig voor Charleroi – Thuin en Luik. Voor de andere kieskringen zijn steeds 200 handtekeningen nodig.

Merk op dat niet getekend wordt voor de lijstnaam, maar voor de kandidaten. Dat impliceert dat de lijst met kandidaten in principe gekend moet zijn vóór je de handtekeningen begint te verzamelen. De personen op de lijst mogen zelf ook tekenen

Eens de handtekeningen verzameld zijn, moeten ze allemaal gevalideerd worden in de gemeentehuizen waar de personen die tekenden, wonen. Dit betekent dus dat je de handtekeningen best zoveel mogelijk  in één of een klein aantal gemeentes verzamelt,zodat je niet in de hele kieskring de gemeentehuizen moet beginnen aflopen.

Voorts maakt de overheid werk van een tool die het mogelijk maakt om de handtekeningen elektronisch te verzamelen en in te dienen. Het grote voordeel zou zijn dat je dan niet voor elke handtekening uit een verschillende gemeente naar een verschillend gemeentehuis moet gaan, want de validatie gebeurt dan gewoon automatisch.  Gelukkig is er nieuws over deze tool (MARTINE) en we gebruiken die ook. We kunnen jullie een link doorsturen waardoor je onze kandidatuur met de elektronische identiteitskaart kan ondersteunen. Voor de provincie Antwerpen is hier een formulier. Voor de anderen wordt dit ook binnenkort aangemaakt. (hiervoor stond in dit artikel dat we nog wachten op antwoord over de tool, maar dit hebben we nu gekregen)

Je kan elektronische handtekeningen combineren met die op papier. Nog deze raad:  zorg ervoor dat je ruim meer handtekeningen verzamelt dan strikt nodig, want het is goed mogelijk dat bepaalde handtekeningen, om wat voor reden dan ook, niet gevalideerd zullen worden.

Als je voor handtekeningen van parlementsleden gaat, moet de voordrachtsakte worden ondertekend door aftredende Kamer- of parlemensleden. Het gaat over leden in de Kamer of het parlement waarvoor de kandiaten op de lijst zich verkiesbaar stellen. Ook moeten de parlementsleden tot dezelfde taalgroep behoren. Voor het Europese Parlement zijn vijf, en voor de Kamer drie handtekeningen nodig. Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Brusselse leden van het Vlaams Parlement is éénparlementslid voldoende. Voor elk van de andere lijsten zijn steeds twee handtekeningen vereist. Parlementsleden kunnen evenwel slechts 1 handtekening per district geven.

In beide gevallen, of je nu voor handtekeningen van burgers gaat, of voor handtekeningen van parlementariërs, moet je er rekening mee houden dat één persoon voor slechts één lijst kan tekenen. Dit kan ervoor zorgen dat sommige politici niet zullen willen tekenen -zeker als ze zelf niet veel verkozenen hebben. Merk op dat deze regel er ook voor kan zorgen dat handtekeningen die anders geldig zouden zijn, ongeldig worden.

In principe mag je handtekeningen beginnen verzamelen zodra je dat wil. Er is geen verplichting wat de begindatum betreft. Er is wel een einddatum: je moet de voordracht op tijd indienen.

Kandidaatstelling

Dien voordrachtsakte, verklaring van bewilliging en alle handtekeningen in op de juiste datum en plaats:

  • Voor alle verkiezingen zijn daarvoor twee dagen voorzien: vrijdag 29 maart 2019 (tussen 14h en 16 uur) en zaterdag 30 maart 2019 (tussen 9 en 12 uur). Dat zijn respectievelijk de 58ste en 57ste dag vóór de verkiezing. Aan nieuwe partijen/lijsten wordt aangeraden op de eerste dag te gaan. Zo is er bij eventuele fouten nog een dag tijd om de formulieren te verbeteren.
  • De locatie verschilt van kieskring tot kieskring. Let op: het is steeds mogelijk dat de locatie nog verandert! Ga de locatie dus nog eens extra na in de documentatie vooraleer je effectief de voordrachtsakte indient[3].  Onderaan dit artikel vind je een overzicht van de locaties per kieskring.

Praktisch

Mensen vinden voor op je lijst kan een hele uitdaging zijn. Als je geluk hebt, vind je in je vrienden- of kennissenkring mensen die willen meedoen. Gewoon voor de lol, of omdat ze geloven dat een alternatief op de traditionele lijsten nodig is. Als je van plan bent met de buitenwereld sommige ideeën te delen, kan je ook steeds polsen bij mensen of waarvan je vermoedt dat ze een vergelijkbare visie hebben. Zodra je een lijst hebt, begin je handtekeningen te verzamelen. In feite kan je daar ook al vroeger mee beginnen, maar officieel is het voor zo’n lijst dat mensen hun handtekening plaatsen; dat betekent dat de kandidaten dan in principe al gekend moeten zijn.

Aangezien handtekeningen gevalideerd moeten worden in het gemeentehuis waar een persoon die haar of zijn handteking plaatste, woont, is het best je zoveel mogelijk te focussen op een klein aantal steden en gemeentes.

In de eerste plaats kan je uiteraard familie, vrienden en kennissen aanspreken, maar de kans is groot dat je daarmee nog niet voldoende handtekeningen hebt. Een volgende stap is mensen aan te spreken. Goede plaatsen om dat te doen, zijn locaties waar veel mensen uit de regio samenkomen. Dat kan bijvoorbeeld een druk station zijn op het eind van een werkdag. De mensen die het station verlaten, zijn vaak mensen die in de stad of het dorp wonen. Andere goede locaties zijn winkels. Uiteraard mag je niet zomaar een winkel binnen stappen en klanten lastig vallen. Wat je best doet is voordien even naar binnen gaan en vragen of je een verantwoordelijke kan spreken. Je kan dan vragen of je aan de ingang mag staan om handtekeningen te verzamelen. Deze kan dan al dan niet goedkeuring geven.

Een gouden regel wanneer je handtekeningen verzamelt, is dat je mensen niet vraagt om op je te stemmen, maar hen gewoon vraagt een je kans te geven om mee te doen. Wanneer mensen geïnteresseerd zijn en dieper willen ingaan op je visie, zullen ze dat zeer waarschijnlijk vragen, en dan kan je je visie met hen delen.

Zorg ook steeds dat je meer handtekeningen hebt dan nodig. Het kan namelijk altijd gebeuren dat een deel ervan later, op het gemeentehuis, toch als ongeldig wordt beschouwd.
Eens je voldoende handtekeningen hebt, sorteer je ze per gemeente en laat je ze op het gemeentehuis valideren.

Je kan ook proberen om de handtekeningen bij parlementariërs te verzamelen. Maar aangezien zij maar één handtekening per district mogen geven, zullen zij daar vaak niet snel toe geneigd zijn.

Uiteindelijk zal je de lijst, samen met de gevalideerde handtekeningen en de ondertekende aktes van bewilliging, moeten indienen. Hier zijn telkens twee dagen voor voorzien. Ga best al de eerste dag. Hou de tweede dag alvast vrij, want als de eerste dag blijkt datiets ontbreekt, kan je misschien nog snel een en ander rechtzetten en die tweede dag terug gaan. Ook doe je er goed aan steeds de voorbeelddocumenten te gebruiken [3][4].

Wanneer je een lijst hebt, wordt aangenomen dat je campagne zal voeren. Kosten die je maakt in het kader van die campagne moet je aangeven. Wanneer je een lijst indient, zal je daarvan op de hoogte gebracht worden; vraag, op het moment dat je de lijst indient, toch nog eens wat je zoal nodig hebt en wat je daarvoor precies moet doen. Zorg er in elk geval voor dat je steeds mooi bijhoudt welke in- en uitgaven je hebt. Je kan dat eenvoudig in een spreadsheet doen.

Als je er effectief in slaagt om op te komen, zal je een lijstnummer toegewezen krijgen en een plaatsje op de borden langs de weg. De posters moet je zelf gaan plakken. Als je online geen lijst vindt met de plaatsen waar alle verkiezingsborden staan, mail je daarvoor best zelf eens naar de gemeente.

Als de lijst die je neerlegt ludiek is, kan je uiteraard ook ludieke posters plakken. Het zou tof zijn om eens een paar goede memes, ofwat dan ook, op straat te zien in plaats van een paar grijze koppen die er eens fotogeniek willen uitzien 😉

Wat reclame voor onszelf…

Voor de lijsten van de Piratenpartij zijn we nog op zoek naar kandidaten. Vooral zoeken we nog mensen die op hun identiteitskaarteen ‘V ‘bij geslacht hebben staan. Wil je graag eens op jezelf kunnen stemmen? Of je wil gewoon ons project steunen door je kandidaat te stellen? Aarzel niet om een mail te sturen naar contact@pirateparty.be

Een andere goeie manier om ons te steunen, is helpen met het verzamelen van handtekeningen. Misschien ben je lokaal actief in een organisatie en denk je daar wel handtekeningen te kunnen verzamelen? Of misschien zie je het wel zitten om, eventueel samen met anderen, de straat op te gaan om handtekeningen te verzamelen? Of misschien wil je er gewoon zeker van zijn dat je zélf je handtekening kan zetten om ons te helpen? Contacteer ons gerust, dan bekijken we hoe we dit best aanpakken.

Je kan eveneens het formulier op het einde van dit artikel invullen om digitaal te kunnen tekenen voor het valideren van de piratenlijsten.

Zie je onvolledigheden, onduidelijkheden, tegenstrijdigheden of fouten in dit artikel? Of heb je gewoon vragen? Laat het ons dan weten. Waar dat nodig of wenselijk blijkt, zullen we vervolgens het artikel aanpassen.

Lijst van kieskringen en de locaties voor indienen van voordrachtsakte, de verklaring van bewilliging en alle handtekeningen

Europees Parlement

  • Mechelen (Nederlands kiescollege)
    Keizersstraat 20, 2800 Mechelen
  • Namen (Frans kiescollege)
    Place du Palais de Justice 4, 5000 Namur
  • Eupen (Duitstalig kiescollege)
    Rathausplatz 8, 4700 EUPEN

Vlaanderen

  • Kamer van Volksvertegenwoordigers
  • Vlaams Parlement

Antwerpen
Gerechtsgebouw
wandelzaal
Bolivarplaats 20 te 2000 Antwerpen

Oost-Vlaanderen
Gerechtsgebouw
Perszaal (-1)
Opgeëistenlaan 401/A te 9000 Gent

West-Vlaanderen
Gerechtsgebouw
Zaal X
Kazernevest 3 te 8000 Brugge

Limburg
Gerechtsgebouw
Parklaan 25 (gelijkvloers) te 3500 Hasselt

Vlaams-Brabant
Gerechtsgebouw
deur 93 – 2de verdieping
Ferdinand Smoldersplein 5
3000 Leuven

Brussel

  • Brusselse leden van het Vlaams Parlement
  • Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

U kan uw kandidaatstelling indienen bij de voorzitter van het Gewestbureau in het Justitiepaleis
Justitiepaleis
Ingang : Wolstraat 25 te 1000 Brussel
Verdieping 00 – lokaal nr 210 (Bibliotheek)

Wallonië
Kamer van Volksvertegenwoordigers

Luxemburg
Justitiepaleis
Gebouw B, gelijkvloers (salle d’audience de la cour d’assises)
Place Schalbert te 6700 Arlon

Namen
Justitiepaleis
Salle du barreau, 1e verdieping
Place du Palais de Justice 4 te 5000 NAMUR

Henegouwen
Justitiepaleis
Greffe électoral/salle des assemblées
Rue de Nimy, 35 te 7000 MONS

Luik
Justitiepaleis
Gebouw D, 5e verdiep
Cabinet du Président du Tribunal de Première Instance
rue de Bruxelles, 2 te 4000 Liège

Waals-Brabant
Justitiepaleis II
Salle de la Cour d’assises
rue Clarisse, 115 te 1400 Nivelles

Waals Parlement

Dinant – Philippeville
Palais de justice de Dinant
rez-de-chaussée
6, Place du Palais de Justice à 5500 DINANT

Soignies – La Louvière
Justice de Paix
La Louvière

Verviers
Palais de justice de Verviers

Rue du tribunal, 4 à 4800 Verviers (entrée par l’esplanade)
Nouvelle aile, salle de droite en entrant

Arlon – Marche-en-Famenne – Bastogne – Neufchâteau – Virton
Palais de Justice
Bâtiment B, rez-de-chaussée (salle d’audience de la cour d’assises)
Place Schalbert à 6700 Arlon

Namur
Palais de Justice
Salle du barreau, 1er étage
Place du Palais de Justice 4 à 5000 NAMUR

Tournai – Ath – Mouscron
Hôtel de Ville de Tournai
rue Saint-Martin, 52 à 7500 Tournai

Liège
Palais de Justice
Bâtiment D, 5e étage, Salle de réunion
rue de Bruxelles, 2 à 4000 Liège

Mons
Palais de justice
Greffe électoral/salle des assemblées
Rue de Nimy, 35 à 7000 MONS

Nivelles
Palais de Justice II
Salle de la Cour d’assises
rue Clarisse, 115 à 1400 Nivelles

Huy – Waremme
Palais de Justice
3e étage
Quai d’Arona, 4 à 4500 Huy

Charleroi – Thuin
Palais de Justice
Bureau électoral, 2e étage
Avenue Général Michel, 2 à 6000 CHARLEROI

Duitstalige gemeenschap

Gericht Erster Instanz Eupen
1. Etage – Bibliothek
4700 EUPEN – Rathausplatz 8

Documenten

[1] Algemeen: https://verkiezingen.fgov.be/node/48485

[2] Specifieke verkiezingen:

[3] Documenten ‘lijst voordragen’

[4] Documenten ‘akte van bewilliging’:

Appendix

Wil je ons helpen onze lijsten te valideren? Vul dan deze formulieren. In de eerstkomende dagen zal je dan een uitnodigingsmail ontvangen waarmee je voor de piratenlijsten van jouw regio kan tekenen.

Update: Na de verkiezingen werden we plots gecontacteerd omdat we nog geen aangifte van onkosten hadden gedaan. Dat is iets dat je moet doen ook wanneer je geen onkosten maakte! Iedereen op de lijst is hier persoonlijk verantwoordelijk voor en kan een geldboete tot zelfs celstraf krijgen wanneer dit niet gebeurd! De plaats van indienen is dezelfde als waar je de lijst indiende (allee, zelfde adres, vraag daar best na waar precies). Doe dit best zo snel mogelijk na de verkiezingen, dan ben je er van af. Het moet sowieso binnen de 45 dagen na de verkiezingen. Er zijn ook documenten om als partij in te dienen. In het geval dat je geen erkende partij bent (dus bv geen gedeelde lijstnummers over verschillende kieskringen) vraag je best na of en waar je deze ook moet indienen (omdat het rap moest gaan hebben wij ze ingevult en ingedient, maar het is goed mogelijk dat het niet echt moest gezien de Belgische Piratenpartij officieel eigenlijk geen echte partij is). De nodige documenten vonden we op https://verkiezingen.fgov.be/kandidaat-verkiezingsuitgaven/algemene-informatie