Vandaag interviewen we Amy, die een aantal jaren terug twee keer voor geruime tijd in Ijsland bij een gastgezin gewoond heeft.
PI: Hoe ben je 2 keer in Ijsland terechtgekomen?
In mijn tienerjaren luisterde ik naar zware metal-muziek en ik wou al altijd naar een Scandinavisch land gaan om er de vikingcultuur te leren kennen: in Europa heeft ieder land een eigen cultuur, maar ten gronde kennen we elkaar eigenlijk weinig. Ik had de unieke kans om met AFS een jaar op uitwisseling te gaan (2011-2012). Ijsland was een van de drie keuzes en dat hebben ze me dan naartoe gestuurd. Dus ben ik daar bij een gastgezin gaan inwonen, mensen leren kennen en vrienden gemaakt.
Op school wou ik studeren waar ik nieuwsgierig naar was, maar niet mocht of kon studeren in België: hout -of metaalbewerking. Maar dan moest ik bij mensen van veel jongere leeftijd gaan en die kenden dikwijls nog niet genoeg Engels – en ik nog niet genoeg Ijslands. Dus hebben ze mij uiteindelijk de FabLab cursus laten volgen, wat in het begin heel moeilijk was door de taal en achterstand, maar uiteindelijk heb ik er mijn talenten kunnen ontplooien. Eenmaal terug in België bleef ik geïnteresseerd in het fenomeen van Fablabs en ik kreeg de kans om voor 6 maanden terug te keren naar het FabLab in Vestmannaeyjar (Westman eilanden), in Ijsland.
Fablabs zijn plaatsen waar men hoogtechnologisch materiaal zoals lasercutters en 3D-printers ter beschikking stelt van iedereen, zodanig dat men die kan gebruiken om een eigen product te maken. Jeugdbewegingen gaan daar bijvoorbeeld vaak om een aandenken te laten maken. In productontwikkeling wordt het ook vaak voor prototypering gebruikt.
Toen ik terugging in 2013, waren de piraten die de vorige keer nog onbestaande waren in volle verkiezingscampagne en het is toen dat ze een aantal zetels gewonnen hebben in het parlement. Ijsland was nog aan het bekomen van de crisis, veel mensen waren veel spaargeld kwijt, de leningen schoten de pan uit en temidden van dat temult besloot de overheid om geld te voorzien voor Ijslanders om hen de mogelijkheid te geven zelf ideeën uit te werken. Van daaruit is het Fablab op de Westman eilanden gegroeid. Het is in dat lab dat ik meerdere keren aan de slag ging – zowel als vrijwilliger als studente als medewerker – en mijn toekomst een pad gaf.
PI: Hoe verschillen Ijslanders in hun mentaliteit en hoe beleven zij politiek?
De Ijslanders weten veel meer wat er omgaat in de maatschappij. De beste vrienden kunnen spanningen hebben in verkiezingstijd, je ziet 16/17 jarigen discussiëren over politiek, ze gaan op een berg met kaarsen het logo vormen van de partij. Iedereen praat over politiek en vindt het belangrijk. Het is ook heel gemakkelijk om de politiek te bereiken: de burgemeester kom je niet alleen op straat tegen of op een handbalwedstrijd, maar is ook heel actief op Facebook. Mensen gaan ook sneller een probleem vlakaf aankaarten. De politiek is ook vaak heel direct aanwezig in hun leven. Zo is de walvissenvangst een controversieel onderwerp. Het probleem is namelijk dat als er teveel walvissen zijn er geen gewone vis meer is omdat die allemaal opgegeten worden. Een discussie over visbestand heeft dus een invloed op de economie van het hele eiland. Zo is er op de Westman eilanden ook een hospitaal voor de 4000 mensen die er wonen, maar de Westman eilanden liggen op 100 km van Reykjavik (vogelvlucht). Politiek had men gedacht om het hospitaal te sluiten, maar ze hebben een menselijke ketting rond het hospitaal gevormd om dit te beletten. Iemand die een ongeval tegenkomt, kan nu tenminste gepast geholpen worden. In België ga je ook mensen op straat krijgen, maar niet zo snel en niet zo een groot aandeel van de bevolking. Met de Panamapapers stond het plein voor het parlement gewoon vol (bron: http://icelandreview.com/news/2016/04/05/panama-papers-protest-pictures). In België kan je ook veel volk op straat krijgen, maar geen ‘bijna’ 10%.
PI: Hoe zijn de piraten het politiek landschap ingeslopen?
In 2008-2010 was er de bankencrisis. De regering werd afgezet en met de verkiezingen kwam voor het eerst een linksere regering aan de macht. Zij heeft proberen op te ruimen, maar moest dan natuurlijk ook besparen. Daardoor is in 2013 de independence party (Sjalfstaduflokkurin), die voor de crisis aan de macht was, terug aan de macht gekomen. Vandaar dat Ijslanders al vaak over zichzelf zeggen dat ze het geheugen van een goudvis hebben.
Op hetzelfde moment heeft de piratenpartij enkele zetels behaald, met 5.1%, vanuit de onvrede met beide kanten. De mensen zijn boos. Ze begrijpen niet dat bankiers na 5 jaar cel terug gewoon hun oude job kunnen uitoefenen. En gevangenis is niet als in België: meestal betekent dit enkelband en gevangenissen in Ijsland hebben zelfs geen muren, alleen enkele oppassers.(1)
PI: Waar heb je mensen van de Piratenpartij ontmoet en hoe komt het dat je niet gewoon bij de Independence party bent gegaan ondanks het feit dat je Ijslandse familie blauw was?
Het Fablab op de Westman eilanden was in gang gezet door Smári McCarthy die eigenlijk ook een internetactivist was, en later actief werd binnen klokkenluiderorganisaties. Hij heeft mee de piratenpartij in Ijsland opgericht met o.a. Birgitta Jónsdóttir. Zij was bezig geweest na de bankencrisis ahv directere democratie een voorstel te maken voor een nieuwe grondwet (Movement(2)). Dit voorstel werd echter tegen gehouden in het feitelijke parlement.(3) Voor alle duidelijkheid: de piraten en de Fablab zijn twee aparte dingen die niks met elkaar te zien hebben. Ik ben er louter toevallig zo ingerold.
Eigenlijk ben ik daar in de piratenpartij terechtgekomen uit vriendschap. Door mee te gaan met Smári naar Reykjavik leerde ik andere mensen kennen en werd meegetrokken in de discussies op café, misschien ook omdat ik vroeger al geïnteresseerd was in politiek.
PI: Welke basisideeën spraken je aan bij de Piratenpartij?
Privacy. Zelf was ik altijd al intuïtief voorzichtig met msn, netlog, … en probeerde af te schermen waar nodig. Directere democratie ook. Als bij een stemtest 30% voor een grote partij stemt, wat met die andere 70%? Een ideaal systeem gaat niet bestaan, maar toch.
Copyright, alhoewel vooral op Europees niveau, was er toch wel een gigantische rel. Ijsland wou alle pornowebsites blokkeren. Zelfs het woord in de mond nemen, bleek al een shock teweeg te brengen.(4) Ook het afschaffen van absurde wetten is iets waar piraten zich mee bezighielden. Godslaster is niet meer verboden in Ijsland dankzij de piraten. (5)
PI: werd er in die tijd ook over basisinkomen gesproken?
Basisinkomen was toen nog zo geen issue bij de piratenpartij (was nog meer gewoon de internetpartij), maar daar werd al wel eens over gesproken. Een jaar geleden (2015)(6) is dat ook geïntroduceerd geweest in de politiek en onlangs heeft iemand gewoon zonder argumenten gezegd dat hij dat geen goed idee vindt. (7)
PI: Hoe zijn de piraten daar georganiseerd in vergelijking met hier? Zij zijn daar ook een pak groter en wij vaak alles zo horizontaal mogelijk organiseren. Hoe kijken zij daartegenover?
Iedereen werkte er met Linux, ze organiseerden cryptoparties, toonden hoe je pidgin kan configureren om encryptie te gebruiken, … Er is dus een redelijke organisatie mee gepaard. In vergelijking met België kennen zij het principe van moderators. Alles is zoveel mogelijk op directere democratie gebaseerd en de core values., maar soms geraak je vast in een discussie en dan is het aan de moderators om een beslissing te nemen om er toch uit te geraken. Het is hetzelfde dat als je ziek bent en er zitten 7 dokters rond u. Er gaat toch eens één een beslissing moeten pakken zodat ze je kunnen genezen. De onderwerpen worden online en tijdens meetings besproken. Verder rust alles op het systeem van te kunnen stemmen. Alleen iedeeen die een meerderheid hebben gaan door.
Wanneer ze een lijst opstellen, bijvoorbeeld voor de komende verkiezingen, kan iedereen zich kandidaat stellen. Intern wordt er dan gestemd over wie mee doet en wie niet. Deze ‘verkiezing’ neemt enkele dagen in beslag. Iedereen die op de lijst staat heeft ook een random plaats. Wie uitendelijk welke plaats op de lijst krijgt hangt af van hoeveel stemmen je effectief krijgt. Iemand die door de leden van de partij het best geschikt gezien wordt om bv de lijsttrekker te zijn zal automatisch meer stemmen krijgen dan iemand die minder geschikt is.
Die mensen dienen wel goed gekozen te worden. De Ijslandse piraten partij zijn geweldig gegroeid en leden vinden is één ding, maar je hebt ook mensen nodig die in het parlement iets kunnen doen. Vandaar dat er veel werk gedaan wordt om mensen op te leiden, te leren debatteren en dat de mensen zorgvuldig gekozen worden: staat die volledig achter de core values, riskeert die niet plots de macht in eigen handen te nemen, wat altijd een gevaar is als je een grote basis hebt met enkel een paar leiders in het parlement.
PI: Heb je nog contacten daar?
Zeer zeker. Meestal hoor en volg ik hen Facebook en Twitter, ‘k ben ondertussen ook alweer 3 à 4 jaar in België. Maar wanneer ik in Ijsland ben zijn zij de eersten die klaar staan om met mij af te spreken en ijsjes te gaan eten.
PI: Wat hoop je dat de verkiezingen de 29ste oktober zullen verwezenlijken? Waar hoop je op?
Ik hoop dat de uitslag zo goed zal zijn als in de polls, dat de mensen daar eerlijk waren. Dus liefst geen flop.
We kunnen directere democratie op gemeenteniveau realiseren. In de city counsel van Reykjavik hebben we al Piraten zitten, dus er zijn mogelijkheden.
We kunnen luisteren naar de mensen: niet dat plots 3/4 van het verplegend personeel zijn ontslag aanbiedt en naar Noorwegen vertrekt.(8)
Ik hoop dat ze de banken transparanter maken, aangezien men vooral daar verandering wilt zien. En de huizenmarkt! Als je het aan mensen op straat vraagt speelt dit echt in hun hoofd: betaalbare huizing.
Ik hoop dat de mentaliteit van de Ijslanders blijft: openheid om over politiek te praten en zelfstandig te zijn en af en toe fuck you te durven zeggen tegen ‘grootmachten’.
(1) http://icelandmag.visir.is/article/three-bankers-allowed-complete-jail-sentence-electronic-monitoring
http://icelandmonitor.mbl.is/news/news/2016/05/22/one_injured_in_iceland_helicopter_incident/
http://icelandmag.visir.is/article/jailed-financier-serving-his-sentence-open-prison-crashes-helicopter-south-thingvallavatn
(2) https://en.wikipedia.org/wiki/The_Movement_(Iceland)
(3) https://en.wikipedia.org/wiki/Icelandic_constitutional_reform,_2010%E2%80%9313
https://www.google.be/webhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=new+constitution+rejected+in+iceland
(4) http://icelandreview.com/de/node/81293
(5) https://www.theguardian.com/world/2015/jul/03/iceland-repeals-blasphemy-law-pirate-party-campaign
(6) http://grapevine.is/news/2015/11/18/pirates-submit-proposal-for-universal-basic-income-in-iceland/
(7) http://icelandmonitor.mbl.is/news/politics_and_society/2016/09/30/iceland_s_finance_minister_shoots_down_idea_of_basi/
(8) http://icelandreview.com/news/2015/06/15/nurses-and-medical-technicians-resign-en-masse